گرایش به عقلانیت در اندیشه دینی ایرانیان

ایرانیان

در گذشته نیز

بهترین و برترین ادیان را
در مقایسه با ملل و اقوام همسایه
 انتخاب کردند

آیین الهی زرتشت

که در برابر دیگر آیین های شرقی و غیر سامی

یک سر و گردن اخلاقی تر و معقول تر
 بالاتر است

...

حتی آیین های مرتبط با آیین زرتشت نیز اگر رواجی یافتند، دارای پشتوانه و مایه های عقلانیت بودند. آیین مانوی که تلاشی تلفیقی(زرتشتی / بودایی / مسیحی)  برای پاسخ به ناکارآمدی آیین تغییرشکل یافته و موجود منسوب به زرتشت بود

آیین مزدک نیز جریان اصلاحی زرتشتی برای مقابله با تمامیت خواهان قدرتمندان و در حمایت از رعایا شکل بود که از سوی اشراف و سلطنت سرکوب می گردد

...
و اسلامی نیز که ایرانیان پذیرفتند
پاسخگوی روح و اندیشه جستجوگر و عقل گرا و منطق محور و عدالتخواه ایرانی بود
...
تشیع