همزبانی انسانی در جامعه مجازی

لینک مطلب در وبلاگ اینترنت

http://internet.persianblog.ir/post/460/

این مطلب در ویژه نامه ششمین همایش روابط عمومی ها منتشر شد

تغییر جامعه انسانی همواره به تحول نگاه و جهان بینی انسان از خویش و هستی و در نتیجه به تحولات حوزه "اطلاعات و ارتباطات" متکی بوده است. بشر در زندگی خویش، از گذشته تا حال، همواره از سویی به دستاوردی علمی خویش تکیه کرده و از سویی در جریان ارتباط با طبیعت و تاریخ و جامعه قرار داشته و آن را ارتقاء بخشیده و در عالی ترین درجه ارتباطات یعنی ارتباطات انسانی، توانسته در ساختن خویش از محصولات این تعامل استفاده کند.

توسعه ابزار و غلبه انسان

در نخستین سالهای هزاره سوم میلادی قرار داریم. تغییرات سریع و گسترده و عمیق حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ( فاوا ) بر  تمامی عرصه های زندگی فردی و اجتماعی بشر به صورت مستقیم و غیر مستقیم تاثیر گذارده است و شاهد و همراه محور شدن انسان و روابط انسانی در بسیار از روندهای موثر فناوری های نوین هستیم به عنوان محصول تعاملات اجتماعی هستیم.

انسان امروز تا حد زیادی توسعه شکلی و کمی فناوری اطلاعات و ارتباطات را  موکول به توسعه و تعمیق روابط انسانی کرده است که این خود موجب امید مضاعف برای عبور از شرایط ابزار محورانه عصر پیشین است.

  انسان به یاری آگاهی از فناوری ابزارها و رسانه ها و محیط های تعامل اجتماعی به نوعی وارستگی و استقلال از ابزار دست یافته است و مطمئن است که فناوری های نوین به وظیفه خود مشغولند و نیازهای فعلی و آینده وی را برآورده می سازند و این اوست که باید از فراغتی که به دست آورده برای اندیشیدن و  پیگیری خواسته های خویش که در تعاملات انسانی خلق می شوند، بهره برد. انسان عادی عصر جدید، به بالاترین سطح تعاملات انسانی خویش امکان دسترسی و آنچه روزگاری با عنوان عمومی سواد، در اختیار نژاد و طبقه و کشور خاصی قرار می گرفت، در اختیار دارد و فهم خویش را از خود و جهان بسط می دهد. انسان به مدد انقلاب اطلاعات و  ارتباطات به چنین موقعیتی رسیده و از مسیر تقویت و تعمیق و توسعه ارتباطات انسانی به غنای بیشتر دانش و فرهنگ خویش کمک می کند.  در واقع، روند سرسام آور افزایش حجم اطلاعات و ارتباطات، به نوعی عقلانیت ناشی از فهم و درک انسانی، فراتر از اندیشه های ابزاری پیشینین، پیوند خورده است. دیگر رسانه های تحول یافته ی هزاره پیشین تاثیری یکسویه بر فرد و جامعه ندارند و نقش تعاملی خویش را مبنای بهره بردن انسان از انسان و حال از گذشته قرار داده اند. رسانه ها به وظیفه اصلی خود که ارتباط انسان با انسان در شکل فردی و جمعی است باز گشته اند.

در این میان جهت گیری توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) نیز به گونه ای است که به تدریج انسانی تر و تعاملی تر می شود. روزگاری مبنای این تحول را در انتقال سریع و همه جانبه اطلاعات و گسترش کابل ها و افزایش پهنای باند آن می دیدند و زمانی رسیده است که آن را در تعاملات انسانی و شکل گیری شبکه های مجازی اجتماعی و  انسان محور شدن اطلاعات می بینیم.

اینترنت و جامعه مجازی، ثمره انسان محوری فناوری

باید گفت که بستر اصلی این تعامل جهانی، ظرفیت عظیم و نامحدودی به نام اینترنت است. در اینترنت، هر روز، مرزهای مکانی، زمانی،  فرهنگی، نژادی، جنسیتی، اقتصادی، و تا حدی زبانی بیشتر فرو می ریزد و فرصتی استثنایی برای انتخاب های آزادانه بشر در تمامی عرصه های فردی و اجتماعی و اعم از فرهنگی و سیاسی و اقتصادی و اجتماعی فراهم آمده است. خلق زبان مشترک جهانی در اینترنت هدف ارزشمندی است که در تکاپوی فناوری های موفق دیده می شود. زبان مشترک عکس و  تصویر و موسیقی در کنار ارتقای ترجمه متون و ارتقای دانش ارتباطی پیشگامان جامعه مجازی، مبنای تعاملات انسانی در سطح بین المللی است. انسان هزاره سوم فرصت دارد علیرغم ناخرسندی دولتهای مقتدر جهانی و منطقه ای که به چارچوب های پیشین اعمال حاکمیت می اندیشند، مقتدرانه راه آگاهانه و آزادانه خود را به سوی آینده بگشاید و تجدید حیات دیگری را در تمدن و فرهنگ جهانی آینده بر مبنای اراده و خواست انسان بنا کند. درواقع باید گفت که تلاش علمی و فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی اخیر بشر، بزرگترین تلاش جمعی انسان در تاریخ است و آشکار است که ماهیت انسانی و آزاد و  تعاملی این عرصه، رمز حرکت آن است.

باید پذیرفت که انسان هزاره سوم به مدد تعامل در محیط های اجتماعی، به توان عظیمی در پالایش میراث علمی و فرهنگی گذشته خویش نائل آمده است و فرصتی برای بازشناسی هر آنچه بوده و هست و ترسیم آینده خود دارد. همه دستاوردهای خویش را یکجا می بیند و با هم می آمیزد و در اختیار دیگران قرار می دهد و آزادانه و آگاهانه از آن برای یک جهش تکاملی عظیم استفاده می کند.

فرهنگی که در نتیجه تعاملات انسان در اینترنت ایجاد میشود، غنی و جهانی، زاینده و راهگشا، متنوع و گسترده و عمیق و متکی به مبانی فطری انسان و ارزشهای اصیل و مشترک بشری و بستر مناسب و بی رقیب برای تحقق تمدن واحد جهانی است
برای تصور اجمالی تحول عظیمی که بشر امروز در مسیر آن قرار دارد، کافی است خلق و تغییر مفاهیم و ابزارها و حوزه هایی چون: اینترنت، جامعه و شبکه و شهروند و گروههای مجازی، وب، کسب و کار اینترنتی، وبلاگستان، آدرس الکترونیکی، چت، نشر الکترونیکی و اینترنتی، تبلیغات و بازاریابی اینترنتی، تلفن همراه، پیامک، بلوتوث را برای مدتی در نظر بگیریم . نتیجه ای که می گیریم آنست که  ما به همراه جهانی که می شناختیم در حال تغییریم.  شاهد خلق و بسط جهانی جدید و بزرگتر هستیم و گرچه شاید شناخت دقیقی از مبانی و روند تحول عصر حاضر نداریم ولی می دانیم که واقعیت به انتظار پژوهش ها و  اظهار نظرات ما نمی نشیند.

در حقیقت این ارتباطات انسانی است که اعتماد بر می انگیزد و در نهایت سکویی برای شکل گیری جامعه واحد جهانی خواهد شد. انسان فهم خویش را بالا می برد و راههای همزیستی جدیدی را تجربه می کند و در رویکردهای اقتصادی و سیاسی خویش به موضوع روابط انسانی و  اجتماعی اهمیت روزافزونی می دهد. نگاهی به نهادهای محبوب و پرشمار انسان محور و  ابزارهای تعاملی در جهان مجازی و انعکاس رویکرد انسان محورانه فناوری ها در محصولات فناوری هزاره سوم، جای شکی باقی نمی گذارد که مناسبات انسان با انسان در شکل فردی و گروهی آن آنقدر توسعه می یابد که باور آن حتی برای ما که در آستانه این تحول قرار داریم مشکل است.

در خاتمه اشاره به سه نکته بی اهمیت نیست. نخست آن که شکاف دیجیتالی می تواند مانع ورود بعضی کشورها به عصر جدید شود، همانگونه که این مساله برای بعضی ملت ها و فرهنگ ها در دوره شکوفایی تمدن اسلامی در قرون سوم و چهارم هجری یا در رنسانس اروپایی قرون شانزدهم و هفدهم میلادی اتفاق افتاد. نکته دیگر آنکه نقش هر کشور در این تعامل انسانی جهانی، توسط خواص و نخبگان و فرهیختگان فعال آن کشور رقم می خورد. فرهیختگان سرزمین ما به ویژه دانشجویان و طلبه های جوان و آشنا به فناوری های نوین و فعال در اینترنت و جامعه مجازی که به عقلانیت و رفتار انسانی شناخته می شوند، منبع انسانی چنین تحولی محسوب می شوند و محمل حضور نخبگان و فرهیختگان جامعه در جهان مجازی و در نهایت موسسان ایران آینده خواهند بود و آخر  آنکه احتمال غلبه مجدد ابزار و شکل و ظاهر بر انسان و محتوا و باطن همواره بوده است و خواهد بود و اینکه بشر در این فصل از تکامل خویش، از تجربه جمود و قشری گری اعصار پیشین چگونه درسی گرفته باشد، سرنوشت ساز است.